MovieReactor: The rite (Η τελετή - 2011)

Η ΤΕΛΕΤΗ (The rite 2011)
Ή ΜΠΙΖΕΛΟΣΟΥΠΑ ΜΕ ΠΡΟΣΟΥΤΟ

Για να αντέξει κανείς μια κρύα και βροχερή, γεμάτη κεραυνούς νύχτα, αποκλεισμένος και εγκλωβισμένος κάπου στα βουνά της Πίνδου, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να προσαρμόσει τη διάθεσή του στις συνθήκες πουεπικρατούν τριγύρω του. Και αυτό γίνεται όταν σε μια τέτοια τρομακτική νύχτα, κατακλυσμένη από τα άγρια αλλά αγνά στοιχεία της φύσης, αποφασίζεις να δεις μια ταινία τρόμου. Κι αυτό έκανα κι εγώ. Έστω κι αν η ταινία δεν ανταποκρίθηκε στις υψηλές απαιτήσεις της νύχτας αυτής. «Η τελετή», του Μάικλ Χάφστρομ:

Νεαρός σέξυ παπάς (Κόλιν Ο’ Ντόναχ) αποφοιτά από την καλογερική σχολή και ταλαντεύεται αν θέλει να κρατήσει την νεκροεπιχείρηση του μπαμπά ή να ασχοληθεί με την ιεροσύνη. Οι σούπερ ντούπερ ύμνοι που διαβάζει σε μια μελλοθάνατη τύπισσα αναγκάζουν τον μεγαλοκαθηγητή του να τον προωθήσουν σε θέση εξορκιστή. Ο σέξυ παπάς αμπαλάρει τα μπογαλάκια του και την κάνει για Βατικανό, στη σχολή εξορκιστών. Εκεί, ο μέγας μαγίστρος / καθηγητής εξορκισμών αντιλαμβάνεται τα σούπερ ντούπερ προσόντα του σέξυ παπά και του προτείνει να πάει σε γέροντα εξορκιστή (Άντονυ Χόπκινς) που γνωρίζει όλα τα κόλπα… Ο γερο-παράξενος εξορκιστής του μαθαίνει πέντε – δέκα κολπάκια, τον καλεί σε ζωντανή επίδειξη εξορκισμού και τον αφήνει να συμμετάσχει σε εξορκισμό πνεύματος από σώμα εγκύου ιταλίδας. Οι επιπλοκές που ακολουθούν τον εξορκισμό αυτό, όμως, προβληματίζουν τον νεαρό παπά, ο οποίος επηρεάζεται και από τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα του στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο τρόμος, όμως, κλιμακώνεται, όταν περίεργα πράματα αρχίζουν να συμβαίνουν στον νεαρό παπά, κυρίως σχετικά με την αλλόκοτη συμπεριφορά του γερο-εξορκιστή. Συμπεριφορά, η οποία αρχίζει να γίνεται από αλλόκοτη σε απόκοσμη…

Ο νεαρός σκηνοθέτης Μάικλ Χάφστρομ τρελαίνεται για τα θρίλερ. Το πρόβλημα είναι ότι σκηνοθετεί την μια πατάτα πάνω στην άλλη. Αυτή την φορά μας αιφνιδιάζει αρχικά με μια πολυδιαφημισμένη παραγωγή, υποστηριζόμενη από το βαρύτιμο όνομα ενός από τους κορυφαίους ηθοποιούς της περασμένης γενιάς, του Άντονυ Χόπκινς. Για να δούμε τελικά αν το εγχείρημα αυτό άξιζε τελικά τα λεφτά του ή όχι.

Η ταινία ξεκινάει στην Αμερική. Πιστός στην ευκολία που του παρέχει το δόγμα του αμερικάνικου ονείρου, ο σκηνοθέτης θέτει στο κέντρο της ιστορίας του έναν άνθρωπο, ο οποίος έχει ξεπεράσει κάθε οικονομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μέσος σύγχρονος φορολογούμενος, και καταναλώνει τον χρόνο του αναρωτώμενος τι θα κάνει στην ζωή του. Σαν να βλέπεις αμερικάνικες σειρές των 00’ς, ο νεαρός κάνει τζόγκιν, πηγαίνει γυμναστήριο, φτιάχνει το μαλλί, είναι τρομερά απασχολημένος και προβληματισμένος με τα φοβερά και τρομερά papers που τους βάζουν στη θεολογική σχολή, τρώει πάντα δείπνο μαζί με τον πατέρα του, και –φυσικά- έχει την δυνατότητα να αναρωτηθεί τι θέλει από το μέλλον του και κατά πόσον η δουλειά που θα κάνει του αρέσει. Το πρώτο μέρος της ταινίας είναι σαν διαφήμιση της κοκακόλα, μας λείπει μόνο ο κοκκινοσκουφίτσος Άη Βασίλης και το six-pack.

Κάπου εκεί συμβαίνει ένα ατύχημα. Φορτηγό χτυπά ποδηλάτισσα μπροστά στα μάτια του νεαρού παπά καθώς αυτός βολτάρει με τον καθηγητή του. Πάει πάνω από την ετοιμοθάνατη και την ψέλνει ψαλμούς συγχώρεσης που μόλις του κατέβηκαν από το τσερβέλο, κι εκεί ο καθηγητής του αντιλαμβάνεται ότι το παλικάρι έχει μέλλον. Το τυχαίο γεγονός του ατυχήματος καθορίζει την συνέχεια της ταινίας, ανατρέποντας την ειλημμένη απόφαση του νεαρού να παρατήσει την ιεροσύνη. Παλιομοδίτικη τεχνική να βάζεις ένα τυχαίο γεγονός να ανατρέψει μια απόφαση του πρωταγωνιστή, θυμίζει εποχές Ανεξάνδρου Δουμά και Καρόλου Μποντλαίρ, δεν είναι ενοχλητική όμως.

Ο νεαρός στέλνεται στην Ρώμη, για να σπουδάσει δαιμονολογία και εξορκισμό στο Βατικανό. Το high-tech σπουδαστήριο με διαδραστικούς πίνακες, λάπτοπ ανά σπουδαστή και οθόνες αφής έρχονται σε προφανή αντίθεση με την αναγεννησιακή εκκλησία του Αγίου Πέτρου που δεσπόζει στο Βατικανό, μια προσπάθεια του σκηνοθέτη να προκαλέσει το μάτι αλλά και το γέλιο του θεατή. Καθόλου κακό.

Ο παπάς προωθείται χάρη στις επιδόσεις και τις γνωριμίες του, και ο ιταλός καθηγητής του, του προτείνει να επισκεφτεί τον «Ουαλό», διάσημο γέρο εξορκιστή από την Ουαλία, για να μάθει τον εξορκισμό στην πράξη. Εκεί γίνεται η πρώτη γνωριμία του θεατή με τομεγάλο αστέρι της ταινίας, τον Άντονυ Χόπκινς, με εντυπωσιακά απλή πρώτη εμφάνιση. Ο σκηνοθέτης τοποθετεί τον γερο-παράξενο αυτόν εξορκιστή σε ένα παραμελημένο παλιό ξύλινο σπίτι, με μαγκούρα, ρυτίδες και το απαραίτητο μεσογειακό ψάθινο καπέλο. Τίποτα πάνω του δεν θυμίζει ιερέα, πόσο μάλλον πρωτο-εξορκιστή. Ο Ουαλός προσκαλεί τον νεαρό να συμμετάσχει στον εξορκισμό που έχει κανονισμένο για την ημέρα εκείνη, τον διαβάζει διεκπεραιωτικά δυο τρεις ψαλμούς, και εξορκίζουν δαιμόνιο από νεαρή έγκυο ιταλίδα. Η τελετή είναι πολύ διαδικαστική και καθόλου τρομαχτική, καμία σχέση με όλες εκείνες τις τρομαχτικές και υποβλητικές σκηνές εξορκισμού που έχουμε συνηθίσει, κάτι που μειώνει το κλίμα της ταινίας, αλλά προσδίδει σε αληθοφάνεια και εγκυρότητα.

Από εκεί και πέρα, όμως, ξεκινά το παράλογο. Ένα βραχιόλι, κάτι βατράχια κι ένα μαύρο άλογο με κόκκινα μάτια εισβάλουν στην ταινία, μετατρέποντάς την σε παραμυθάκι που λένε οι γονείς στα παιδιά για να φάνε όλο τους το φαγητό. Η έγκυος ιταλίδα ξαναδαιμονίζεται, το ηθικό καθήκον του βέρου αμερικάνου (βλ ιράκ, ιράν, λιβύη κλπ) υπαγορεύουν στον νεαρό παπά να την σώσει, ο μπαμπάς του νεαρού πεθαίνει, και παρόλ’ αυτά ο νεαρός μιλάει μαζί του στο τηλέφωνο, και κάπου στριμωγμένο σε όλα αυτά ένα ειδύλλιο ξεκινά με νεαρή συμφοιτήτρια.

Κι εκεί που πιστεύαμε ότι η ταινία θα εξελιχθεί σε γλυκανάλατη πατάτα, έρχεται η τελευταία σκηνή, η οποία αποζημιώνει μερικώς την υπομονή του θεατή να ανεχθεί ό,τι ακαταλαβίστικο έχει βιώσει το προηγούμενο μιαμισάωρο. Μια αρκετά δυνατή στιγμή εξορκισμού με μια πολύ καλή ερμηνεία από τα παλιά για τον Άντονυ Χόπκινς.

Ο σκηνοθέτης απογοητεύει για τον εξής λόγο: στην αρχή μας παραθέτει μια ιστορία γεμάτη στα κλισέ του αμερικάνικου ονείρου, στη συνέχεια μας μεταφέρει στο ιστορικό σκηνικό της Ρώμης, αραδιάζοντάς μας χίλια δυο σύμβολα της χριστιανικής θρησκείας και του αποκρυφισμού χωρίς νοηματική αλληλουχία, για να ολοκληρώσει την ιστορία του με μια δυναμική σκηνή τελετής εξορκισμού, στην οποία φαίνεται ότι στήριζε ολόκληρη την ταινία του. Η ανισότητες της ταινίας γίνονται εμφανείς σε σημείο που ο θεατής νιώθει ότι ο σκηνοθέτης νοιάστηκε μόνο για την τελευταία σκηνή, και όλη η προηγούμενη ιστορία ήταν απλά για να γεμίσει τη μιαμισάωρη διάρκεια που πρέπει να έχει μια ταινία.

Δεν γνωρίζω αν ήταν στις προθέσεις του σκηνοθέτη, πάντως η ταινία αναδεικνύει την διαφορά ιστορικού βάθους του πολιτισμού ενός ευρωπαϊκού κράτους σε σχέση με τον αμερικάνικο. Ειδικά η επιλογή της Ιταλίας και δη της Ρώμης ως τοποθεσία εξέλιξης του δευτέρου μισού της ταινίας, είναι πολύ εύστοχη και φωτίζει την υπεροχή και την ακτινοβολία μιας παράδοσης δύο χιλιάδων ετών σε αντίθεση με την αμερικάνικη παράδοση.

Η σκηνογραφία είναι το δυνατό σημείο της ταινίας. Με τοποθεσίες όπως η Ουγγαρία, η Ρώμη και οι καλές περιοχές μιας σύγχρονης αμερικάνικης πόλης, γίνεται εύκολο το έργο του σκηνογράφου, ο οποίος καλείται να αναδείξει τις ομορφιές από έτσι κι αλλιώς όμορφα μέρη. Το σπίτι του γερο-εξορκιστή είναι παραδοσιακό, ενισχύοντας στα μάτια του θεατή την παλαιότητα των ύμνων των εξορκισμών, δηλαδή τα βασικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει στην ιστορία ο γερο-ξεκούτης εξορκιστής. Το δε high tech σπουδαστήριο στο υπόγειο του Αγίου Πέτρου είναι εντυπωσιακό.

Οι ερμηνείες της ταινίας είναι πολύ καλές. Ο νεαρός ιρλανδός ηθοποιός Κόλιν Ο’ Ντόναχ είναι όσο κρύος, μαλθακός και τρωτός πρέπει, όπως αρμόζει σε έναν μαθητευόμενο που καλείται να κάνει πράγματα πέρα από τις δυνατότητές του. Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι ο βετεράνος Άντονυ Χόπκινς θα ήταν καλός. Ειδικά στην τελευταία σκηνή, όμως, βλέπουμε ψήγματα Χάνιμπαλ Λέκτερ, απογειώνοντας την σκηνή σε επίπεδα ιδιαίτερης δυναμικότητας.

Μια ταινία που ξεχνιέται μεν γρήγορα, βλέπεται δε ευχάριστα, αξίζει ίσως να αφιερώσει κανείς δυο ώρες, για να παρασυρθεί σε ένα σχετικά απόκοσμο κλίμα, χωρίς τρόμο αλλά με κάποια στοιχεία σασπένς, απορρίπτοντας τα χαζά και ανούσια σύμβολα που πετάει ο σκηνοθέτης, προσπαθώντας εις μάτην να ανεβάσει σε επίπεδο την ιστορία του. Δείτε την νύχτα με μεγάλη παρέα, κουβάδες ποπκόρν και κρύες φτηνές μπύρες.